Δευτέρα 8 Φεβρουαρίου 2010

Κοίτα τι μαθαίνει κανείς...


Οι αμμόλοφοι του κέρδους (;)

Πες μας Angela*... θα πρασινίσει άραγε η Σαχάρα;
*Merkel

Είπαμε... οι μεγαλύτερες επενδύσεις κεφαλαίων γίνονται σήμερα στον τομέα της διατροφής και της ενέργειας. Γιατί; Απλό (;) και συνάμα περίπλοκο, όπως η ίδια η πολιτική οικονομία εξάλλου. Τους λόγους για την καπιταλιστική αναδιάρθρωση στον τομέα της διατροφής τους αναλύσαμε στο πρώτο κείμενο. Ας εξετάσουμε, λοιπόν, τους λόγους για την καπιταλιστική αναδιάρθρωση στον τομέα της ενέργειας. Ή καλύτερα, ας μιλήσουμε λίγο για τον νέο ιμπεριαλισμό, όπως τον γνωρίζουμε από τα τέλη του 19ου αιώνα, τον άξονα του και τα χαρακτηριστικά του, προκειμένου να κατανοήσουμε τις σημερινές κινήσεις των μεγάλων αφεντικών της υφηλίου.

Ο νέος ιμπεριαλισμός διαφέρει δομικά από τον παλιό. Πρόκειται για έναν ανταγωνισμό που μαίνεται ανάμεσα στα άνισα αναπτυσσόμενα βιομηχανικά κράτη, τις άνισα αναπτυσσόμενες οικονομίες του κοινωνικού πλανήτη. Από αυτή τη σκοπιά, ένα ιμπεριαλιστικό κράτος προσπαθεί να εντάξει στο δίκτυο ελέγχου του, τόσο υπανάπτυκτες, όσο κι αναπτυσσόμενες κι αναπτυγμένες χώρες, κάτι που ευσταθεί, αν κατανοήσει κανείς τον βασικό άξονα του ιμπεριαλισμού που είναι η διατήρηση όσο το δυνατόν περισσοτέρων αγορών ανοιχτών για επενδύσεις κι εμπόριο. Ορθώς, λοιπόν, μπορεί να ισχυριστεί κανείς, ότι δεν είναι μόνο τα «παρθένα εδάφη» που ψάχνει σήμερα ο ιμπεριαλισμός, δεν είναι μόνο τα ελκυστικότερα ποσοστά κέρδους στο εξωτερικό ή η δυσκολία του κεφαλαίου να κινηθεί* στην εγχώρια αγορά, αλλά κι η ένταξη, ο έλεγχος κι η διατήρηση όσο το δυνατόν περισσοτέρων χωρών μέσα στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα, κάτι που προσδίδει στον νέο ιμπεριαλισμό και γεωπολιτικό στίγμα.

*Η στασιμότητα του κεφαλαίου δημιουργεί πλεόνασμα, το οποίο «αχρηστεύεται», αν δεν καταφέρει να αξιοποιηθεί με την μορφή επανεπένδυσης... Η ύπαρξη εξαρτημένων από ένα ιμπεριαλιστικό κράτος χωρών δίνει τη δυνατότητα στις εταιρίες του να επενδύουν αυτά τα εν δυνάμει πλεονάσματα τους σε αυτές.

Χαρακτηριστικό αυτού του σύγχρονου οικονομικού πολέμου είναι, επίσης, η αντικατάσταση μιας οικονομίας, όπου πολλές εταιρίες ανταγωνίζονται μεταξύ τους, με μια άλλη, όπου μετρημένες στα δάχτυλα γιγάντιες εταιρίες- συνήθως μονοπωλιακού τύπου- σε κάθε παραγωγικό τομέα ανταγωνίζονται μεταξύ τους για τον έλεγχο του μεγαλύτερου όγκου της συνολικής παραγωγής σε αυτόν τον τομέα, των πρώτων υλών και των αγορών, όπου θα υλοποιήσουν την αποσπασμένη από τους εργάτες υπεραξία. Αυτές οι αγορές θα πρέπει να έχουν και τον κατάλληλο βαθμό απορρόφησης των συγκεκριμένων εμπορευμάτων και σίγουρα να μην υπάρχει κάποια εθνική παραγωγή που να καλύπτει την εγχώρια ζήτηση για αυτά τα εμπορεύματα. Κι αν υπάρχει;... Τότε ο ιμπεριαλισμός θα πρέπει να την σταματήσει... μέσω πολέμου, μέσω στάθμευσης στρατευμάτων και κλεισίματος των εργοστασίων; Μέσω ποικίλων τρόπων... από το να την ελέγχει άμεσα, εμφανώς και σκληρά σαν κατεχόμενο έδαφος μέχρι να εξαναγκάζει την κυβέρνηση της να υιοθετεί τις οικονομικές πολιτικές του, μέσα από δάνεια και προγράμματα στήριξης (στην πραγματικότητα προγράμματα πραγματοποίησης του ιμπεριαλιστικού σχεδίου για έλεγχο κι επιρροή). Σε κάθε περίπτωση, ο ιμπεριαλισμός δημιουργεί έναν ιστό αποικιών, βάζει στις κυβερνήσεις τους μαριονέτες ή στρατούς κατοχής κι εξασφαλίζει ότι οι αγορές αυτών των αποικιών θα παραμείνουν ανοιχτές για να φιλοξενήσουν τις αυριανές επενδύσεις των μεγάλων αφεντικών ή και για να καταναλώσουν δια του εξαναγκασμού ένα μέρος των εμπορευμάτων των γιγάντιων εταιριών*.

* Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Αϊτή. Πρόκειται για μια πλούσια σε ασβεστόλιθο χώρα. Με βάση τη common sense, θα έπρεπε να είναι πρώτη σε εξαγωγές ασβεστόλιθου και μπετόν και να έχει μια τουλάχιστον ικανοποιητική λατομική δραστηριότητα κι εθνική παραγωγή σκυροδέματος. Παρόλα αυτά, εισάγει μπετόν από τις ΗΠΑ, οι οποίες ευθύνονται και για το κλείσιμο των λατομείων και των βιομηχανικών της μονάδων παραγωγής σκυροδέματος και της οποίας τον ασβεστόλιθο, επίσης, εκμεταλλεύονται. Ας μη μιλήσουμε για το πετρέλαιο του υπεδάφους της... την στρατιωτική κατοχή της από τις δυνάμεις της ιμπεριαλιστικής αυτοκρατορίας των ΗΠΑ, όταν αυτές φοβήθηκαν ότι θα σπάσει τα δεσμά εξάρτησης και θα διακόψει την αποπληρωμή των δανείων... και τέλος την αποστολή 16.000 πεζοναυτών ως "δύναμη ανθρωπιστικής βοήθειας" τώρα με τον σεισμό!

Για να μην φλυαρούμε κιόλας, μια στείρα οικονομική προσέγγιση του νέου ιμπεριαλισμού, με την έννοια της άμεσης επιστροφής κέρδους από τις εξωτερικές επενδύσεις (ή το να κρίνει κανείς αν μια χώρα είναι ιμπεριαλιστική από το ύψος των εξωτερικών επενδύσεων κεφαλαίου), δεν μπορεί να βοηθήσει και πολύ στην κατανόηση του. Κι αυτό γιατί από τη μια οι γιγάντιες εταιρίες μονοπωλιακού τύπου κι οι κυβερνήσεις τους χαράζουν στη πλειοψηφία τους στρατηγικές μακροπρόθεσμου, αλλά εγγυημένου υπερκέρδους, στρατηγικές, οι οποίες αποσκοπούν στην δημιουργία κι εφαρμογή μιας συνθήκης μακρόβιας κερδοφορίας. Προφανέστατα, για να προστατευτεί αυτή η συνθήκη, είναι αναγκαίος ο απόλυτος έλεγχος της χώρας και των πολιτικών της διοικητών (οι τρόποι ποικίλουν), προκειμένου να χτυπηθούν οι αγώνες της ανερχόμενης εργατικής τάξης στις παραγωγικές ζώνες των ιμπεριαλιστών κι οι αντιστάσεις του πληθυσμού στην απαλλοτρίωση της κοινοτικής του γης και των μέσων επιβίωσης του από το κεφάλαιο. Αναφερόμαστε πάντα στις υπανάπτυκτές κι αναπτυσσόμενες χώρες. Όπως καταδείξαμε, όμως, και πριν, ο νέος ιμπεριαλισμός ενδιαφέρεται και για τις ανεπτυγμένες χώρες, στις οποίες μπορεί να εισβάλλει όταν αυτές είναι λιγότερο ανεπτυγμένες από το ιμπεριαλιστικό κράτος.

* Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι δυο παγκόσμιοι πόλεμοι (α και β), όπου η ιμπεριαλιστική μηχανή της Γερμανίας στόχευε στον έλεγχο και την αναμόρφωση τόσο των βιομηχανοποιημένων όσο και των μη βιομηχανοποιημένων ευρωπαϊκών κρατών, ώστε να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες του επεκτεινόμενου γερμανικού καπιταλισμού. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι ο μεγάλος όγκος επενδύσεων των αμερικανικών κεφαλαίων στη Δυτική Ευρώπη, μια μορφή πειρατείας στη πειρατεία. Γνωρίζουμε όλοι, ότι τα προνόμια της Δύσης προέκυψαν από την εκμετάλλευση των αποικιών της σε διάφορα μέρη της γης και συνεχίζουν να προκύπτουν από το σημερινό δίκτυο νέο- αποικιών της, ένα δίκτυο εξαρτημένων από αυτήν χωρών... Η μοντέρνα μητρόπολη κι οι αποικίες της... Με το να αποκτά ένα ιμπεριαλιστικό κράτος πρόσβαση στη μητρόπολη, αφενός μεν αποκτά τη δυνατότητα να γεμίζει τους αγωγούς των μεγάλων καταναλωτικών της αγορών με τα εμπορεύματα των εταιριών του κι αφετέρου δε, αποκτά δυνατότητα πρόσβασης και στα κανάλια που συνδέουν τη μητρόπολη με τις αποικίες της. Απολαμβάνει το δικό του κομμάτι από την πίτα των προερχόμενων εκ των αποικιών προνομίων κι όσο αυξάνει τον έλεγχο του στη μητρόπολη τόσο αυξάνει και το μερτικό του.

Σαφώς, υψίστης σημασίας παράμετρο του νέου ιμπεριαλισμού αποτελεί η γεωπολιτική... ορθότερα, ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός μεταξύ των κυρίαρχων κεφαλαιοκρατών. Η γεωπολιτική περικλείει ένα μεγάλο σύνολο περιπτώσεων (τουλάχιστον, όπως την ορίζουμε εμείς), από τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους για την δημιουργία περιφράξεων τότε γύρω από τα ασιατικά κομμουνιστικά κράτη (με τη δημιουργία στρατιωτικών βάσεων και την ενίσχυση του απειλητικού ρόλου του ιμπεριαλιστικού κράτους προς αυτά) ή τον έλεγχο χωρών, στις οποίες η ιμπεριαλιστική αυτοκρατορία έχει μέρος του κεφαλαίου της κι αυτό κινδυνεύει να απαλλοτριωθεί από τις δυνάμεις της κοινωνικής επανάστασης (όπως ήταν η Λατινική Αμερική), μέχρι χώρες τις οποίες το ιμπεριαλιστικό κράτος κι οι οικονομικοί οργανισμοί του χρειάζονται για να αναπαράγουν την κυριαρχία τους (μέσω της ψήφου αυτών των χωρών σε διεθνείς «συμμαχίες») ή χώρες πλούσιες σε φυσικούς πόρους (ή αντιστοίχως κατάλληλες να φιλοξενήσουν τις νέες ζώνες κάποιου παραγωγικού τομέα). Και τώρα που τα είπαμε κάπως και μεταξύ μας για τον νέο ιμπεριαλισμό, ας δούμε τους λόγους της επιχειρούμενης καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης στον τομέα της ενέργειας και πως αυτή εκπονείται από τους «πράσινους» κεφαλαιοκράτες, εκ των οποίων οι πιο οργανωμένοι και φιλόδοξοι βρίσκονται αρκετά κοντά (γεωγραφικά) στα χωράφια του ελληνικού βλάχο- μπαρόκ καπιταλισμού.

Μιλάμε φυσικά για τον γερμανικό καπιταλισμό που αποτελεί βάση αναφοράς για τα υπόλοιπα κράτη- μέλη της Ε.Ε, είτε όσον αφορά το spread των δεκαετών ομολόγων των ευρωπαϊκών κρατών, είτε όσον αφορά την κυρίαρχη του θέση στον έσω- ευρωπαϊκό ανταγωνισμό. Πως (άραγε) αναδείχθηκε ο γερμανικός καπιταλισμός ως η νέα υπερδύναμη που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την οικονομική- πολιτική πορεία της Ε.Ε; Σίγουρα όχι τόσο κρυφά, όσο μπορεί να νομίζετε... Όταν ο Νότος της ευρώ- ζώνης έπασχε από υπέρογκο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, η Γερμανία βρισκόταν face to face με ένα υπέρογκο πλεόνασμα. Όταν, δηλαδή, η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών κρατών της περιφέρειας έχανε έδαφος στον διεθνή ανταγωνισμό και πολλές χώρες ερχόντουσαν αντιμέτωπες με την μελλοντική πιθανότητα υποτίμησης, ο γερμανικός καπιταλισμός κι ο καπιταλισμός των κρατών του πυρήνα επεκτεινόταν. Έτσι δημιουργήθηκε μια ένωση δύο ταχυτήτων κι η ανταγωνιστικότητα πυρήνα- περιφέρειας* χαρακτηρίστηκε από αποκλίνουσες πορείες. Και Chap! Μέσα από τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα περισσότερο ανεπτυγμένα ευρωπαϊκά κράτη ξεπετάχτηκε η γερμανική αυτοκρατορία, εκμεταλλευόμενη φυσικά και την δημοσιονομική κατάσταση των ευρωπαϊκών κρατών της περιφέρειας.

Και πάλι πως το κατάφερε αυτό; Αφενός μεν με ένα αξιοθαύμαστο (;) μέγεθος εξαγωγών εμπορευμάτων της εθνικής της βιομηχανίας* προς τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες της περιφέρειας κι αφετέρου δε με μια πολιτική τρομακτικής συμπίεσης των μισθών... το λεγόμενο wage dumping... σπάζοντας δηλαδή τον γενικό κανόνα εξέλιξης των μισθών, πάνω στον οποίο οικοδομήθηκε η ίδια η ΟΝΕ... υποσκάπτοντας την ίδια την συνθήκη του Μάαστριχ, η οποία προέβλεπε το «2% πληθωρισμός (αυτό επέτρεπε η ΕΚΤ) + εθνικό ποσοστό αύξησης της παραγωγικότητας» ως κανόνα μεταβολής των μισθών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα για το δεύτερο μας δίνει η έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Stern» και καταδεικνύει ότι οι μισθοί στα μισά από τα 100 πιο συνήθη επαγγέλματα στην Γερμανία είναι αυτή τη στιγμή χαμηλότεροι κι από το 1990. Ενδεικτικότερα, αν συνυπολογιστεί ένας πληθωρισμός πάνω κάτω 2% στο μισθολογικό κόστος μονάδας, ο μέσος όρος αύξησης του μισθού στα χρόνια λειτουργίας της ΟΝΕ είναι σύμφωνα με επίσημα στοιχεία 21%. Στην Ελλάδα, αναφέρει η έρευνα, η πραγματική αύξηση αγγίζει το 26% και στην Ευρώπη χωρίς τη Γερμανία το 27%. Στη Γερμανία, αυτή η αύξηση είναι μόνο 8%.

Τι σημαίνουν οι χαμηλοί μισθοί...; Ο Κάρολος θα απαντούσε με σιγουριά... ΑΥΞΗΜΕΝΑ ποσοστά κέρδους! Φυσικά δεν ξεχνάμε, ότι όπως και το κοτετσοαστικό Greek dream χτίστηκε πάνω στην φθηνή εργασία των αλβανών μεταναστών την εποχή της ζωογόνου ανάπτυξης του ελληνικού καπιταλισμού (το πόσοι μετανάστες εργάτες πέθαναν είναι αλλουνού παπά ευαγγέλιο), έτσι και το wet dream του γερμανικού καπιταλισμού υλοποιείται σήμερα, χρωστώντας πολλά και στην εργασία ελλήνων και τούρκων μεταναστών που έφυγαν από τη γενέτειρα τους ως οργανωμένα μεταναστευτικά ρεύματα (ως θύματα μιας οργανωμένης μεταναστευτικής πολιτικής του ελληνικού και του τουρκικού Κράτους, μιας πολιτικής εξαγωγών φθηνού εργατικού δυναμικού που έλαβε χώρα στα 70s- 80s) κι άφησαν τα κόκαλα τους στις γερμανικές φάμπρικες.

* Οι όροι «πυρήνας» και «περιφέρεια» αναφέρονται σε δυο μπλοκ χωρών μέσα στην Ε.Ε, αυτού των περισσότερο ανεπτυγμένων χωρών που αποτελούν και τον ιδρυτικό πυρήνα της ΟΝΕ κι αυτού των αναπτυσσόμενων χωρών που έχουν σχέσεις εξάρτησης με τις καπιταλιστικές «μήτρες» της Ε.Ε και των απλά λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών που βρίσκονται πίσω στον ευρωπαϊκό και διεθνή ανταγωνισμό.

* Το εξαγωγικό εμπόριο της Γερμανίας δεν είναι και τόσο αξιοθαύμαστο, όσο αποτέλεσμα της πολυετούς ιμπεριαλιστικής της δράσης στο εσωτερικό της Ευρώπης... Δεν είναι άγνωστο, εξάλλου, ότι μια χούφτα γιγάντιες γερμανικές πολυεθνικές εταιρίες έχουν χωθεί στις οικονομίες λιγότερο ανεπτυγμένων κι υπό ανάπτυξη ευρωπαϊκών χωρών της περιφέρειας (από τη Βαλτική μέχρι την Δ. Ευρώπη). Η τακτική του γερμανικού ιμπεριαλισμού... επίσης γνωστή! Εξαγοράζει στρατηγικούς τομείς κι επιχειρήσεις κλειδιά των διαφόρων εθνικών οικονομιών, δανειοδοτεί ευρωπαϊκά κράτη και σπρώχνει μαύρο χρήμα στις κυβερνήσεις- πολιτικές ηγεσίες των χωρών που επιθυμεί να ελέγξει. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Ελλάδας (η Deutsche Tel. αγοράζει τον ΟΤΕ, γερμανικές κατασκευαστικές φτιάχνουν την Αττική οδό, το ΜΕΤΡΟ, το Ελ. Βενιζέλος κλπ., η Deutsche Bundesbank δανειοδοτεί το ελληνικό κράτος... πλέον και με κάτι παραπάνω από ληστρικά επιτόκια, "σκάνδαλο" Siemens). Και ναι! Η πρόσβαση του γερμανικού καπιταλισμού στην ελληνική μητρόπολη σημαίνει και πρόσβαση στο βαλκανικό «αποικιακό» δίκτυο που διατηρεί ο ελληνικός ιμπεριαλισμός- μαϊμού, στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, την Αλβανία κλπ., στις οποίες (Ω, τι σύμπτωση) ο ΟΤΕ έχει αγοράσει μεγάλο μέρος από το μετοχικό κεφάλαιο των αντίστοιχων εταιριών στον τομέα των τηλεπικοινωνιών. Παρακάτω, το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι γεωπολιτικής σημασίας χώρα για την Ε.Ε δεν θα το θίξουμε σε αυτό το κείμενο.

Αφού καταδείξαμε συνοπτικά το πως χτίστηκε η γερμανική αυτοκρατορία μέσα στο ευρωπαϊκό φρούριο (κατά τη ταπεινή μας γνώμη), είναι καιρός να ασχοληθούμε με την «πράσινη» πλευρά του γερμανικού καπιταλισμού... με το γεγονός ότι οι μεγαλύτερες εταιρίες που λυμαίνονται τον τομέα της «πράσινης» ενέργειας είναι γερμανικές πολυεθνικές, όπως η E- on κι η RWE, οι οποίες καταπίνουν συνεχώς μικρότερες εταιρίες στον ίδιο τομέα, αγοράζουν γη, αποψιλώνουν δασικές εκτάσεις, κόβουν βουνά και χτίζουν πράσινες ζώνες, με τέτοια «eco- friendly» συνείδηση, όσο eco- friendly είναι κι οι βιομηχανίες του Βορρά, μια συνείδηση που εκφράζεται από μια και μόνο λέξη... ΚΕΡΔΟΣ. Εξηγήσαμε στο πρώτο μας κείμενο ότι ο τομέας της «καθαρής» ενέργειας είναι ένα νέο αποδοτικό επενδυτικό πεδίο για τα μεγάλα αφεντικά, ένας παραγωγικός τομέας, δηλαδή, που οι επενδύσεις σε αυτόν μπορούν να αποφέρουν υψηλό ποσοστό κέρδους (ακόμα και με άμεση επιστροφή σε 3- 5 χρόνια), μια ευκαιρία για κερδοφόρο επένδυση στην παραγωγή που δεν πρέπει να χαθεί. Οφείλουμε εδώ να σημειώσουμε, ότι σε καμία περίπτωση οι ΑΠΕ δεν μπορούν να οδηγήσουν (τουλάχιστον με τα σημερινά δεδομένα) σε ολικό ξεπέρασμα των υπαρχόντων ενεργειακών μοντέλων, παρά μόνο να λειτουργήσουν συμπληρωματικά στην κάλυψη των σύγχρονων ενεργειακών αναγκών, λόγω της αστάθειας τους στην παραγωγή ρεύματος, όπως δηλώνει κι η ίδια η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας. Το πόσο οικολογικές είναι το δείχνει η εκτροπή ποταμών για την δημιουργία υδροηλεκτρικών φραγμάτων, το μεγάλο τσεκούρι στους πράσινους πνεύμονες της γης για την κατασκευή αιολικών πάρκων (με 500 και βάλε κυβικά μπετόν για βάση της ανεμογεννήτριας) και το γκρέμισμα ολόκληρων βουνών για την εγκατάσταση κοίλων κατόπτρων που συλλαμβάνουν ηλιακή ενέργεια. Η συμβολή τους στην μείωση του CO2 επίσης μηδενική. Κατά τα άλλα, οι οικολόγοι του «anti- climate change» κραυγάζουν για την αναγκαιότητα των ΑΠΕ σε ένα πλανήτη πιθήκων που μεγαλώνουν και πεθαίνουν στη ζούγκλα του μπετόν και των ρύπων. Α... και δες! Δίπλα από τους «πράσινους» κεφαλαιοκράτες και το παραγκωνισμένο πυρηνικό λόμπι που ζητάει παγκόσμια αναγνώριση και καταξίωση... επιχειρώντας να χτίσει μονάδες σε όλα τα Βαλκάνια.

Για να μην ξεφύγουμε και πάλι... αυτές, λοιπόν, οι γερμανικές εταιρίες αποτελούν τις ηγέτιδες δυνάμεις στον ανταγωνισμό μεταξύ των «πράσινων» κεφαλαιοκρατών. Κι ετοιμάζουν προσεκτικά ένα μεγαλόπνοο και πολυδάπανο σχέδιο δημιουργίας τεράστιων «πράσινων» ζωνών κάπου στο Νότο. Που;... στην έρημο Σαχάρα! Το σχέδιο ονομάζεται DESERTEC, θα υλοποιηθεί από τις εν λόγω γερμανικές εταιρίες, και χρηματοδοτείται κυρίως από την Deutsche Bank, την Siemens και κάποιους γαλλικούς καπιταλιστικούς κολοσσούς. Αφορά την κατασκευή τεράστιων ηλιακών πάρκων σε κομμάτια της ερήμου στην Βόρεια Αφρική, με στόχο να καλυφθεί το 15% των ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης, με υποβρύχια δικτύωση, σταθμούς μεταφόρτωσης την Σικελία, την Ισπανία και την Τουρκία και κόστος 400 δις € (το δίκτυο θα χρησιμοποιεί γραμμές μεταφοράς συνεχούς ρεύματος υψηλής τάσης κόστους 1 δις ευρώ κάθε χρόνο). Σε δεύτερη φάση, θα τροφοδοτήσουν και την Αφρική, όπως λένε. Χρειάζεται να κάνουμε ιδιαίτερη αναφορά στα οικονομικά και γεωπολιτικά κέρδη του γερμανικού ιμπεριαλισμού από την εκπόνηση αυτού του έργου; Μάλλον όχι... Το γεγονός, ότι πρόκειται για το πιο οργανωμένο και κερδοφόρο σχέδιο δημιουργίας «πράσινης» βιομηχανίας που έχει δημοσιοποιηθεί είναι αρκετό... Η γερμανική αυτοκρατορία τα έχει καταφέρει πάρα πολύ καλά. Η πολυετής ιμπεριαλιστική της δράση της χαρίζει αυτή τη στιγμή ένα λαμπρό καπιταλιστικά μέλλον, την ανάδειξη της ως την πιο μεγάλη μήτρα του δυτικού καπιταλισμού κι ως υπερδύναμη μέσα στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα. Να το κάνουμε και πιο λιανό!

Μέσω των τρόπων που αναφέραμε, κατάφερε να δημιουργήσει ένα δίκτυο ελέγχου... (να γίνει, δηλαδή, μια μητρόπολη με αποικίες) κι ένα δίκτυο συμμάχων... ευρωπαϊκών χωρών του πυρήνα που στέκουν ικανοποιητικά μέσα στον ευρωπαϊκό και διεθνή ανταγωνισμό, αλλά αδυνατούν να αποσπάσουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο από τα χέρια του γερμανικού καπιταλισμού κι άρα προσπαθούν να επωφεληθούν από την αναπαραγωγή κι επέκταση της κυριαρχίας του. Στηρίζουν, λοιπόν, τα ευρωπαϊκά κράτη με τα μπούνια το μεγάλο γερμανικό «πράσινο» κεφάλαιο και τις επιχειρήσεις του, είτε γιατί χρωστάνε μεγάλη χάρη στους γερμανούς κεφαλαιοκράτες (και συνάμα πιστωτές τους), είτε γιατί βλέπουν νέα μονοπάτια πρόσβασης σε κάποιες «παρθένες» μέχρι σήμερα αγορές του Νότου κι άρα συμβαδίζουν με τον γερμανικό ιμπεριαλισμό σε μια κάθοδο στην Αφρική και γενικότερα στον παγκόσμιο Νότο. Τα οφέλη για τη Γερμανία;… Μια θέση ισχύος στον διεθνή ανταγωνισμό που λαμβάνει χώρα στον τομέα της ενέργειας, ένα μεγάλο πρώτο βήμα για τον έλεγχο της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης σε αυτόν τον στρατηγικό τομέα, ο έλεγχος γεωπολιτικής σημασίας εδαφών του Νότου κι η διατήρηση αγορών ανοιχτών για εμπόριο ενέργειας κι επενδύσεις στον ενεργειακό τομέα (κι όχι μόνο), μέσω της δημιουργίας ενος ιστού χωρών εν μέρει εξαρτημένων ενεργειακά από αυτήν. Μιλάμε για χώρες που θα καταναλώνουν την «καθαρή» ενέργεια που θα παράγουν αποκλειστικά τα γερμανικά αφεντικά, τα οποία θα καθορίζουν και την τιμή της στις εθνικές αγορές. Μιλάμε για χώρες που είτε θα εξαναγκάζονται να αγοράζουν «πράσινη» ενέργεια κι υποδομές από το γερμανικό κεφάλαιο*, λόγω της εξάρτησης τους από αυτό, είτε θα το κάνουν, προκειμένου να διατηρούν τις σχέσεις συμμαχίας που έχουν με το γερμανικό κράτος, σχέσεις που εξασφαλίζουν και προνόμια.

Πασιφανές, ότι κι ο Νότος με τη σειρά του θα αναγκαστεί από το γερμανικό κράτος με την κάλυψη της Ε.Ε να εισάγει πανάκριβη «πράσινη» τεχνολογία κι ενέργεια, για να καλύψει τις όποιες ενεργειακές του ανάγκες ή τις ανάγκες των χωρών που έχουν ήδη μεταφέρει ή θα μεταφέρουν (από την ασιατική περιφέρεια που βρίσκονται αυτή τη στιγμή) τις βιομηχανικές και γεωργικές τους βάσεις στην Αφρική, λόγω φθηνότερου εργατικού δυναμικού. Το κέρδος από αυτό; Τεράστιο και δισχιδές! Οικονομικό και γεωπολιτικό... Γιατί κι εδώ η Γερμανία έχει διαβάσει καλά την επιθυμητή από ΗΠΑ, Ιαπωνία και δυτικό μπλοκ, μεταφορά των παραγωγικών ζωνών στον Νότο και δείχνει να έχει ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο, η επιτυχία του οποίου θα την αναδείξει σαν τη νέα παγκόσμια υπερδύναμη πάνω στον κοινωνικό πλανήτη. Αν καταφέρει να εξαρτήσει ενεργειακά Ευρώπη και Νότο (που θα το κάνει... τουλάχιστον καλύπτοντας ένα μέρος των ενεργειακών τους αναγκών, για το οποίο και δούλεψε σκληρά), θα μπορεί να ελέγξει σε κάποιο βαθμό και την λειτουργία των εγκατεστημένων στο Νότο βιομηχανικών και γεωργικών κέντρων των ανταγωνιστών της. Φυσικά, ας μην ξεχνάμε ότι ο Νότος κι ο τομέας της ενέργειας είναι ανοιχτοί και για άλλους μεγάλους κεφαλαιοκράτες, οι οποίοι θα κινήσουν ουρανό και γη για να μην αφήσουν την Γερμανία να υλοποιήσει το σχέδιο κυριαρχίας της... ιδιαίτερα οι ΗΠΑ, το γόητρο των οποίων καταρρέει καθημερινά. Εξάλλου, όλο αυτό είναι μόνο ένα τεκμηριωμένο σενάριο... είναι η δική μας εκτίμηση για την εξέλιξη του καπιταλισμού και του γεωπολιτικού ανταγωνισμού, με τους πολέμους που αυτός εγκυμονεί, με τους πολέμους που είναι σύμφυτοι με την κεφαλαιοκρατική σχέση και την αναπαραγωγή της.

*Είναι ήδη εμφανές, ότι η επέκταση του «πράσινου» γερμανικού καπιταλισμού έχει καθορίσει σε κάποιο βαθμό την πολιτική της Ε.Ε. Γενικότερα, η πίεση των «πράσινων» κεφαλαιοκρατών προς το υπόλοιπο σύστημα έχει καθορίσει εν μέρει την παγκόσμια πολιτική για καπιταλιστική αναδιάρθρωση στον τομέα της ενέργειας, από την οποία οι κουφάλες σκοπεύουν να βγάλουν παχυλά κέρδη. Κι αυτή η νέα πολιτική, τουλάχιστον στην Ε.Ε, έχει υιοθετηθεί από όλα τα ευρωπαϊκά κράτη με επιδοτήσεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή κι επιδοτήσεις από τα ίδια τα κράτη- μέλη, ώστε το ποσοστό της αξιοποιήσιμης «πράσινης» ενέργειας να αυξηθεί από το 20% στο 40% (επιδότηση μέχρι και 70% του συνολικού κόστους). Τίποτα δεν είναι τυχαίο τελικά... ή όλα είναι διαβολικές συμπτώσεις!

Για ένα αυτόνομο κι ανταγωνιστικό προλεταριακό κίνημα


Δευτέρα 1 Φεβρουαρίου 2010

Τα μαύρα φεγγάρια του παγκόσμιου Νότου


Γεωπολιτικός νέο- ιμπεριαλισμός


Η «πρωταρχική συσσώρευση» του 21ου αιώνα


Πέρα από την χρηματοπιστωτική κρίση και την διατροφική κρίση που αναδείχτηκε μέσα από την πρώτη, ο καπιταλισμός θα έρθει κάποια στιγμή, αν κι όχι απαραίτητα στο άμεσο μέλλον, αντιμέτωπος με την αναμενόμενη ενεργειακή κρίση, η οποία θα τον εξαναγκάσει (αν δεν το έχει κάνει ήδη από μόνος του) σε μια ριζική αναδιάρθρωση των μοντέλων ενέργειας. Φυσικά, αν οι «πράσινοι» κεφαλαιοκράτες επιβάλλουν νωρίτερα τα σχέδια τους στο υπόλοιπο σύστημα, αν ο βαθμός εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων για την παραγωγή ενέργειας αυξηθεί (με αποτέλεσμα την ταχύτερη εξάντληση τους) κι αν το διεθνές κεφάλαιο δεν καταφέρει να κινητοποιήσει τον ανταγωνισμό στην αγορά του πετρελαίου και του φυσικού αερίου (να δημιουργήσει ιδεατές νεοφιλελεύθερες επιχειρήσεις), τότε η ολοκλήρωση της μετάβασης σε νέους τρόπους παραγωγής ενέργειας θα γίνει κάτι δεκαετίες νωρίτερα από όταν ο καπιταλισμός θα αναγκαζόταν από την απουσία κοιτασμάτων να αναμορφώσει τα ενεργειακά μοντέλα του. Με αρκετή επιφύλαξη μπορεί να ισχυριστεί κανείς στην προσπάθεια του να προσδιορίσει τα χρονικά σημεία αρχής και τέλους της ενεργειακής αναδιάρθρωσης, ότι η επίσημη αρχή της βρίσκεται στα επόμενα έτη (με την έννοια της αρχής υλοποίησης των σχεδίων για «πράσινη» ανάπτυξη και δημιουργία «πράσινων» βιομηχανικών ζωνών στον παγκόσμιο Νότο) κι η επίσημη λήξη της τοποθετείται σε κάποιο χρονικό διάστημα κοντά στα τέλη του 21ου αιώνα. Σε ποια φάση θα βρίσκεται η διαδικασία της μετάβασης όταν ξεσπάσει η ενεργειακή κρίση, αυτό μόνο το μέλλον μπορεί να το δείξει... ή καλύτερα η έκβαση του ανταγωνισμού των τάξεων και του ανταγωνισμού των κεφαλαίων. Ας κρατήσουμε ως δεδομένο, ότι οι πρώτες δραστηριότητες των μεγάλων κεφαλαίων για την συμμετοχή τους με ευνοϊκότερες συνθήκες στον 5ο και τον 6ο παγκόσμιο πόλεμο έχουν ήδη λάβει χώρα.


Κι αν ο 6ος παγκόσμιος πόλεμος (για τον έλεγχο των μελλοντικών πηγών ενέργειας) φαντάζει μακριά, ο 5ος παγκόσμιος πόλεμος (για τον έλεγχο της τροφής) δείχνει να βρίσκεται αρκετά πιο κοντά. Ιδιαίτερα μετά τις εκτιμήσεις της επιστημονικής κοινότητας ότι ο πληθυσμός της γης Θα αυξηθεί περίπου σε 9,1 δισεκατομμύρια ανθρώπους μέχρι το 2050, πράγμα που θα οδηγήσει σε μεγάλη αύξηση της ζήτησης για μέσα συντήρησης. Συγκεκριμένα για την τροφή, η ζήτηση αυτού του είδους κατανάλωσης αναμένεται να αυξηθεί κατά 50%. Έτσι, τα μεγάλα κεφάλαια έχουν ριχτεί με λύσσα σε ένα κυνήγι αγορών, εκμισθώσεων κι αναγκαστικών απαλλοτριώσεων γης που μπορεί να χωριστεί σε δυο κατηγορίες αρπαγής. Σε αυτήν που διεξάγεται για την κάλυψη των διατροφικών αναγκών κάποιων χωρών και σε αυτήν που διεξάγεται αμιγώς για την αύξηση του ποσοστού κέρδους. Στην πρώτη περίπτωση η αρπαγή γίνεται από κρατικά ελεγχόμενες εταιρίες χωρών που χρησιμοποιούν τις offshore εκτάσεις γης για να γεμίσουν την εγχώρια αγορά με αγροτικά προϊόντα, ενώ στην δεύτερη περίπτωση η αρπαγή γίνεται από καπιταλιστικούς κολοσσούς, προκειμένου να αποκομίσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κέρδος από τις επενδύσεις τους στην παραγωγή και την πραγματική εργασία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα για την πρώτη κατηγορία είναι η εκμίσθωση για 99 χρόνια 1,5 εκατομμυρίου εκταρίων γης στο Σουδάν από τις κυβερνήσεις της Ν. Κορέας και της Αιγύπτου, η ενοικίαση 130 χιλιάδων εκταρίων γης στη Καμπότζη από το Κουβέιτ, η πρόθεση της Αιγύπτου να καλλιεργήσει αγροτικά προϊόντα σε 840 χιλιάδες εκτάρια γης στην Ουγκάντα, η αγορά τεράστιων εκτάσεων γης σε χώρες της Ασίας και της Αφρικής από την Ιαπωνία, το κινεζικό ανερχόμενο κεφάλαιο και την Σαουδική Αραβία κλπ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα για την δεύτερη κατηγορία είναι η αγορά ή εκμίσθωση για πολλά χρόνια γης στο Νότο από γιγαντιαίες επιχειρήσεις της διατροφικής βιομηχανίας (που τη χάνεις, που τη βρίσκεις... τη φυσιολάτρισσα Monsanto) με πιστώσεις από μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και hedging funds, συμβουλές από ινστιτούτα επιστημών και πολιτικές πλάτες από διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΗΕ, οι «αδερφοί 8», το ΝΑΤΟ κι η Παγκόσμια Τράπεζα.


Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μια νέα μορφή αποικιοκρατίας, αυτό που επιτυχώς ονομάστηκε βίο- αποικιοκρατία και σωστά κατατάχθηκε στον πίνακα του νέο- ιμπεριαλισμού ή αλλιώς του ιμπεριαλισμού με γεωπολιτικό προσανατολισμό. Πρόκειται για μια νέα πρωταρχική συσσώρευση... ένα σύνολο ιστορικών διαδικασιών διαχωρισμού πληθυσμών από την κοινοτική τους γη και τα μέσα επιβίωσης τους, προκειμένου να τεθούν υπό την ιδιοκτησία των μεγάλων κεφαλαιοκρατών. Το γιατί αυτή η συσσώρευση συμβαίνει στο Νότο είναι προφανές. Εκεί, τα Κράτη που κοιτάν να καλύψουν τις διατροφικές ανάγκες τους μπορούν να αγοράσουν μεγάλες ακαλλιέργητες και γόνιμες εκτάσεις φθηνής γης, αλλά και φθηνή εργατική δύναμη να τις καλλιεργεί, ώστε να λύσουν το διατροφικό ζήτημα του πληθυσμού τους χωρίς ιδιαίτερες δαπάνες και να αυτονομηθούν διατροφικά. Εκεί, τα κεφάλαια μπορούν να αποσπάσουν τη μεγαλύτερη δυνατή υπεραξία και να βγάλουν το μεγαλύτερο δυνατό ποσοστό κέρδους, δαπανώντας ελάχιστα σε σταθερό κεφάλαιο (οι εκτάσεις γης αγοράζονται πάμφθηνα, οι εγκαταστάσεις δεν κοστίζουν πολλά κι η τεχνολογία που χρησιμοποιείται για να αυξήσει την παραγωγική δύναμη της αγροτικής εργασίας έχει χαμηλή αξία, εφόσον τα μηχανήματα παράγονται σε αντίστοιχες συνθήκες στην αναπτυσσόμενη χώρα που η εταιρία έχει τη βιομηχανική της βάση) και σε μισθούς. Την υπεραξία αυτήν θα την υλοποιήσουν στη συνέχεια ρίχνοντας τα αγροτικά προϊόντα σε πολύ χαμηλές τιμές στην παγκόσμια αγορά, καθώς κι η αξία τους θα είναι πολύ χαμηλή, ενώ κι η προσφορά θα ανεβεί στα επίπεδα της νέας ζήτησης για αυτά.


Είναι σχεδόν σίγουρο, όμως, ότι η υπερπαραγωγή αγροτικών προϊόντων (η δημιουργία πλεονάσματος αγροτικών εμπορευμάτων) που θα προκύψει από την αποφασιστικότητα των κεφαλαιοκρατών της διατροφικής βιομηχανίας για μεγαλύτερο άμεσο κέρδος θα έρθει αντιμέτωπη με μια κατάσταση υποκατανάλωσης, μια κατάσταση αδυναμίας πολλών αγορών να αναπτύξουν τον βαθμό απορρόφησης αγροτικών εμπορευμάτων που χρειάζεται η αυξημένη παραγωγή τους. Ορθότερα, η προσφορά θα αυξηθεί πολύ παραπάνω από ότι θα αυξηθεί η ζήτηση με την σταδιακή αύξηση του πληθυσμού κι αφού η προσφορά θα ξεπερνά κατά πολύ την ζήτηση, οι τιμές των αγροτικών προϊόντων θα πέσουν αρκετά κάτω από την πραγματική τους αξία. Αν σε εκείνη την φάση δεν μεταπηδήσουν σε άλλο παραγωγικό τομέα οι καπιταλιστές, είναι πολύ πιθανό το δίπολο υπερπαραγωγή- υποκατανάλωση αγροτικών προϊόντων να καταλήξει σε γενικευμένο αδιέξοδο. Η λύση σε αυτό θα είναι ένας εκ νέου προσδιορισμός των παραγωγικών αναγκών για την διατροφή που θα προσαρμόζεται στην ζήτηση για αγροτικά προϊόντα σε εκείνη την περίοδο με μια συνολική μετατόπιση των επενδύσεων στο πεδίο της ενέργειας κατά πάσα πιθανότητα, από το οποίο θα προσπαθήσουν πλέον να βγάλουν το μεγαλύτερο δυνατό ποσοστό κέρδους. Φυσικά, αυτό δεν είναι τίποτε άλλο πέρα από εικασία. Κι όπως είπαμε κάτι τέτοιο προσδιορίζεται χρονικά από πολλούς παράγοντες, όπως την ταξική πάλη και τις κοινωνικοπολιτικές αναδιαρθρώσεις που αυτή μπορεί να πετύχει μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα, τον βαθμό φθοράς και λεηλασίας της φύσης κλπ.


Πρέπει να σημειωθεί εδώ, ότι οι καπιταλιστές αντιμετωπίζουν συνεχώς από ένα σημείο και μετά μειωμένες αποδόσεις από τις επενδύσεις τους σε διάφορους παραγωγικούς τομείς. Όταν δεν αποκομίζουν από αυτούς το επιθυμητό ποσοστό κέρδους, τότε αυτόματα τους χαρακτηρίζουν ανεπαρκείς και μεταπηδούν σε άλλους. Αυτό συμβαίνει, είτε γιατί οι μισθοί των εργατών ανεβαίνουν σε αυτούς τους παραγωγικούς τομείς, είτε γιατί οι κεφαλαιοκράτες αδυνατούν να υλοποιήσουν ένα μεγάλο μέρος της αποσπώμενης υπεραξίας κι αντιμετωπίζουν πρόβλημα πραγματοποίησης. Αδυνατούν να μετατρέψουν αυτήν την υπεραξία σε χρήμα, καθώς ένας μεγάλος όγκος εμπορευμάτων μένει απούλητος... η προσφορά ξεπερνάει τραγικά τη ζήτηση! Τι συμβαίνει σε αυτή την περίπτωση; Επενδύουν σε άλλους παραγωγικούς τομείς που μπορούν να τους αποφέρουν το επιθυμητό κέρδος, σε εκείνους τους τομείς, για τα προϊόντα των οποίων υπάρχει αυξημένη ζήτηση από τον πληθυσμό, έτσι ώστε η προσφορά σε αυτούς τους τομείς να εξισωθεί με την αυξημένη ζήτηση, ενώ η προσφορά στους ανεπαρκείς παραγωγικούς τομείς να εξισωθεί με την μειωμένη ζήτηση και να υπάρξει πάλι γενική ισορροπία. Η ταπεινή μας γνώμη είναι ότι η δεύτερη κατηγορία του νέου γεωργικού outsourcing, όπως είπαμε, έχει τις ρίζες της και σε αυτή τη παρατήρηση. Στο γεγονός ότι η ζήτηση για αρκετά είδη κατανάλωσης (στη πλειοψηφία τους είδη πολυτελείας), στα οποία επένδυσε δισεκατομμύρια ο καπιταλισμός παλιότερα, έχει μειωθεί και λόγω της αύξησης του πληθυσμού λαμβάνει χώρα μια αύξηση στη ζήτηση μέσων συντήρησης, οπότε κι οι κεφαλαιοκράτες βλέπουν αυτόν τον παραγωγικό τομέα ως αποδοτικό επενδυτικό πεδίο.


Αναλυτικότερα, μέσα στο 2009 (και συμβαίνει ακόμα και τώρα) με το ξέσπασμα της διατροφικής κρίσης, οι τιμές των αγροτικών προϊόντων εκτοξεύθηκαν πολύ πάνω από την αξία τους, καθώς η ζήτηση για αυτά ξεπέρασε κατά πολύ τη προσφορά τους από τις εταιρίες της διατροφικής βιομηχανίας λόγω του γεγονότος ότι μειώθηκε η παραγωγή για διάφορους λόγους, από οικονομικούς μέχρι κλιματικούς. Αυτή ήταν και μια από τις αιτίες που οι χώρες χωρίς γεωργική βάση και τα μεγάλα αφεντικά του κόσμου έτρεξαν για αυτό το νέο outsourcing (η ανεξαρτητοποίηση ορισμένων χωρών από τα δεσμά της εισαγωγής αγροτικών προϊόντων κι η απόσπαση του μεγαλύτερου δυνατού κέρδους από την παραγωγή αντίστοιχα). Η ευκαιρία για καλή απόδοση από την επένδυση στην παραγωγή δεν πρέπει να χάνεται, ιδιαίτερα όταν η κερδοσκοπική επένδυση στο χρηματιστήριο, τα τοξικά ομόλογα, τα hedging bets κι όλο αυτό το χαώδες δίκτυο επικίνδυνων χρηματιστικών πρακτικών απεδείχθησαν καταστροφικά για τα κέρδη πολλών κολοσσών. Η προστασία της συσσώρευσης από τους εργατικούς αγώνες και το ξεπέρασμα της ανεπάρκειας της παραγωγής ως επενδυτικό πεδίο είχαν και το τίμημα τους (αν και πάλι οι νέοι ταξικοί αγώνες χρεωμένων ενάντια στις κατασχέσεις και των εργατών της περιφέρειας για αυξήσεις στους μισθούς υπέσκαψαν εν μέρει τη χρηματοπιστωτική συνθήκη)!


Η παραπάνω ανάλυση ανταποκρίνεται σε μια κατάσταση ανταγωνισμού των κεφαλαιοκρατών σε αυτόν τον παραγωγικό τομέα, όπως ο ίδιος ο νεοφιλελευθερισμός τον επιθυμεί και προσπαθεί να τον κινητοποιεί παγκόσμια, έναν ανταγωνισμό που πάντα εξισώνει τα ποσοστά κέρδους. Στην περίπτωση που δημιουργηθεί μέσα σε αυτόν κάποιο μονοπώλιο, η συμπεριφορά προσφοράς και ζήτησης, η διακύμανση των τιμών και τα ποσοστά κέρδους ακολουθούν μια πολύ διαφορετική διαδρομή. Στην δική μας περίπτωση, δεν θεωρούμε ότι θα υπάρξει κατοχή του μεγαλύτερου όγκου των καλλιεργήσιμων εκτάσεων γης από έναν μόνο οργανισμό- κράτος- επιχείρηση. Αυτό που φαίνεται αντιθέτως είναι, ότι έχουμε να κάνουμε με μια κλασσική περίπτωση νέο- ιμπεριαλισμού, όπου κάποιες γιγαντιαίες εταιρίες της διατροφικής και μη βιομηχανίας ανταγωνίζονται μεταξύ τους, σε πολλές περιπτώσεις κρυμμένες πίσω από Κράτη, σε άλλες περιπτώσεις απροκάλυπτα. Κάτι τέτοιο κρίνουμε, ότι θα συμβεί και με τις μελλοντικές πηγές ενέργειας, για τις οποίες θεωρούμε ότι το κυνήγι έχει ήδη αρχίσει. Αν κι είναι δύσκολο να συγκεντρώσει κανείς στοιχεία, μπορεί τουλάχιστον να αναγνωρίσει ότι από τις εκτάσεις γης στον Νότο, των οποίων η αγορά διαπραγματεύεται σήμερα, πολλές περιέχουν κοιτάσματα πολύτιμα για τα ενεργειακά μοντέλα του αύριο, όπως κι εκεί υπάρχουν δόκιμες συνθήκες για να φιλοξενηθούν οι πρώτες «πράσινες» βιομηχανίες. Και ναι! Όπως είπαμε και πριν, το κεφάλαιο ψάχνει πλέον για σημεία με γεωπολιτικό ενδιαφέρον στον παγκόσμιο χάρτη. Μην εκπλαγείτε αν ακούσετε απόψεις περί χωρισμού τεραστίων ερήμων του Νότου σε ζώνες που θα φιλοξενήσουν την «πράσινη» βιομηχανία του αύριο, παρά μόνο ετοιμαστείτε για ριζικές αναδιαρθρώσεις σε όλα τα πεδία του κοινωνικού πλανήτη.